تدوین مدل رفتاری تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران فردی در بازار سرمایه ایران

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه حسابداری، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران.

2 دانشیار، گروه حسابداری، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی دانشگاه الزهرا(س)، تهران، ایران.

3 استاد، گروه حسابداری، دانشکده مدیریت و مالی، دانشگاه خاتم، تهران، ایران.

چکیده

هدف: فرایند تصمیم‌گیری انسان پیچیده است و تحت تأثیر عوامل مختلفی قرار می‌گیرد. تصمیم‌گیری احساسی سرمایه‌گذاران، انحراف قیمت سهام از قیمت‌های واقعی را به‌دنبال دارد و به قیمت‌گذاری نادرست سهام و درنتیجه سرمایه‌گذاری ناکارآمد منجر می‌شود. مالی رفتاری در پاسخ به انتقادهای وارده به نظریه‌های مالی سنتی، تلاش می‌کند تا با در نظر گرفتن این واقعیت که سرمایه‌گذاران به‌طور کامل منطقی نیستند و سویه‌های رفتاری بر تصمیم‌های آنان اثر می‌گذارد، ناهنجاری‌های موجود در بازارهای مالی را توضیح دهد. با توجه به‌ضرورت موضوع و نبود مدل جامعی که عوامل اثرگذار بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران را در محیط بومی بازار سرمایه ایران نشان دهد، پژوهش حاضر به تدوین این مدل پرداخته است.
روش: در پژوهش حاضر، از روش نظریه داده‌بنیاد چندوجهی استفاده شده است. برای گردآوری داده‌ها، مصاحبه‌های نیمه‌ساختاریافته عمیق با خبرگان حرفه ترتیب داده ‌شده است. جامعه آماری پژوهش حاضر، سرمایه‌گذاران فردی فعال در بازار سرمایه ایران هستند. فرایند انجام مصاحبه، تجزیه ‌و تحلیل آن‌ها و ارائه مدل، از اسفند 1397 آغاز شد و تا پایان سال 1399 ادامه یافت. از مصاحبه‌های انجام‌شده با خبرگان، در نهایت 67 مقوله اصلی و 218 مفهوم استخراج شد که مدل کلی پژوهش را شکل داد.
یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که عوامل علّی اثرگذار بر تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران عبارت‌اند از: پشیمان‌گریزی، طمع، ترس، ناهماهنگی شناختی، اثر شهرت، لنگر ذهنی، خوداسنادی، زیان‌گریزی، لذت قمار، تفکر سرمایه‌گذاری، رفتار توده‌ای، داشتن ‌بیش‌نگری، نماگری، هیجان کاذب، اعتمادبه‌نفس کاذب، تعصب به گذشته، تازه‌گرایی، حسابداری ذهنی، توانمندپنداری، عدم تقارن معاملاتی، خطای شباهت، اثر کهربایی، توهم قمارباز، انگیزه، افق زمانی، اثر سود اولیه، تجربه، سن، جنسیت و تحلیل.
نتیجه‌گیری: بر اساس نتایج پژوهش، سرمایه‌گذاران فردی می‌توانند با پیاده‌سازی راهبردهای ارائه ‌شده، از طریق شناسایی و کاهش سویه‌های ذهنی خود، کیفیت تصمیم‌گیریشان را بهبود بخشند و تصمیم‌های سرمایه‌گذاری کاراتری اتخاذ کنند. این راهبردها عبارت‌اند از: خودشناسی، یادداشت‌برداری، دانش بازار سرمایه، تمرکز، کلی‌نگری، صبر، پذیرش و بررسی اشتباه‌ها، خوداتکایی، مشورت، انتقادپذیری، انعطاف‌‌ذیری، مطالعه، متنوع‌سازی و حواس‌پرتی.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Developing a Behavioral Model of Individual Investors’ Decision-making in the Iranian Capital Market

نویسندگان [English]

  • Sheida Nayebmohseni 1
  • Seyed Ahmad Khalifehsultani 2
  • Rezvan Hejazi 3
1 Ph.D. Candidate, Department of Accounting, Faculty of Social Sciences and Economics, Alzahra University, Tehran, Iran.
2 Associate Prof., Department of Accounting, Faculty of Social Sciences and Economics, Alzahra University, Tehran, Iran.
3 Prof., Department of Accounting, Faculty of Management and Finance, Khatam University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Objective: The human decision-making process is complex and influenced by various factors. Investors' emotional decisions cause stock prices to deviate from real ones, leading to incorrect stock pricing and consequently inefficient investment. In response to criticisms of traditional financial theories, behavioral finance seeks to explain the anomalies in financial markets by considering the fact that investors are not entirely rational and their behavioral biases influence their decisions. Due to the necessity of the subject and the lack of a comprehensive model that shows the factors influencing the decision-making of investors in the Iranian capital market, the present study developed this model.
Methods: The multi-grounded theory method was used in the current study. In-depth semi-structured interviews with professional experts were arranged to collect data. The statistical population of the present study included individual investors active in the Iranian capital market. The process of conducting interviews, analyzing them, and presenting the model started in March 2019 and continued by the end of 2021. Finally, 67 main categories and 218 concepts were extracted from conducted interviews that formed the overall model of the research.
Results: Causal factors which influence investors’ decision making include: regret aversion, greed, fear, cognitive dissonance, reputation, anchoring, self-attribution biases, loss aversion, gambling pleasure, investment thinking, herding behavior, endowment bias, representativeness biases, false excitement, overconfidence biases, hindsight bias, regency bias, mental accounting, illusion of control bias, trading asymmetry, similarity error, magnet effect, gambler's fallacy, motivation, time horizon, first profit effect, experience, age, gender, are analyzed.
Conclusion: Based on the research results, individual investors can improve the quality of their decision-making and make more effective investment decisions by implementing the presented strategies, and also by identifying and reducing their mental biases. These strategies include self-analysis, note-taking, capital market knowledge, concentration, holistic, patience, acceptance, mistakes review, self-reliance, consulting, openness to criticism, flexibility, study, diversification, and distract.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Behavior biases
  • Multi grounded
  • Investor’s decision-making

مراجع

اسدی فرد، رؤیا، فانی، علی‌اصغر، آذر، عادل و الوانی، سید مهدی (1395). مدل تجزیه‌وتحلیل خط‌مشی عمومی در ایران. مدیریت دولتی، 8(2)، 255- 276.
بحرالعلوم، محمدمهدی، مبرهن، الیاس و فاضلی، سیدسهیل (1399). شناسایی عوامل رفتاری مؤثر بر شکست سرمایه‌گذاران فعال بازار سرمایه ایران با استفاده از نقشه‌های شناختی. فصلنامه بورس اوراق بهادار، 13(50)، 81- 108.
بهاروند، محمدحسین (1395). شناسایی جهت‌گیری‌های رفتاری اثرگذار بر تصمیم‌گیری سهام‎داران فردی در خریدوفروش سهام فردی در تالار بورس خرم‌آباد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. گروه مدیریت. دانشکده علوم انسانی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد ملایر.
تجدیدزاده، رضوان (1394). تجزیه‌وتحلیل تورش‌های رفتاری سرمایه‌گذاران بر تصمیم‌گیری آن‌ها به‌منظور انتخاب سهام در بورس اوراق بهادار تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. گروه مدیریت صنعتی. دانشکده مدیریت. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
چاوشی، سیدکاظم و فلاطون نژاد، فرشید (1396). ارائه مدل تحلیلی رفتار تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران در بورس اوراق بهادار. فصلنامه علمی پژوهشی دانش سرمایه‌گذاری، 6(23)، 105- 128.
سیف الهی، راضیه، کردلوئی، حمیدرضا، دشتی، نادر (1394). بررسی مقایسه‌ای عوامل رفتاری در سرمایه‌گذاری دارایی‌های مالی. فصلنامه علمی پژوهشی دانش سرمایه‌گذاری، 4(15)، 33- 52.
شاکری، حمیده (1395). بررسی تأثیر دام‌های مالی رفتاری بر ریسک سرمایه‌گذاری در بورس اوراق بهادار تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. گروه مدیریت. دانشکده مدیریت و حسابداری. دانشگاه پیام نور تهران غرب.
شاهسون، علیرضا (1394). مطالعه تطبیقی تأثیر نظریه مالی رفتاری بر حجم سرمایه‌گذاری افراد (مطالعه موردی صنایع شیمیایی، خودرویی و فلزات اساسی در بورس اوراق بهادار تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. گروه حسابداری. دانشکده مدیریت و حسابداری. دانشگاه آزاد اسلامی واحد بروجرد.
شعری، صابر، حساس یگانه، یحیی، سدیدی، مهدی، و نره‌ئی، بنیامین (1395). تصمیم‌گیری احساسی سرمایه‌گذاران، حاکمیت شرکتی و کارایی سرمایه‌گذاری. فصلنامه حسابداری مالی، 8(32)، 1-37.
طلوعی، محمد (1394). بررسی تأثیر حسابداری ذهنی بر تصمیمات سرمایه‌گذاران در بورس اوراق بهادار. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. گروه حسابداری. دانشکده تحصیلات تکمیلی. دانشگاه پیام نور واحد آذربایجان(باکو).
عبدالرحیمیان، محمدحسین، ترابی، تقی، صادقی شریف، سیدجلال و دارابی، رویا (1397). ارائه الگوی رفتاری تصمیم‌گیری سرمایه‌گذاران حقیقی در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه علمی پژوهشی دانش سرمایه‌گذاری، 7(26)، 113- 129.
گندمکار، نیلوفر (1395). بررسی تأثیر عوامل مالی رفتاری بر سرمایه‌گذاری در اوراق بهادار. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. گروه بازرگانی. دانشکده مدیریت. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
مشایخی، بیتا، مهرانی، کاوه، رحمانی، علی و مداحی، آزاده (1392). تدوین مدل کیفیت حسابرسی. فصلنامه بورس اوراق بهادار، 6(23)، 103- 137.
نصر، محمدعلی، خواجوی، شکراله، عباسیان، عزت اله و آقایی، محمدعلی (1398). طراحی چارچوب کنترل کیفیت برای موسسات حسابرسی و نهاد ناظر در ایران به روش داده بنیاد چندوجهی. فصلنامه علمی پژوهشی دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، 8(30)، 149-174.
نیکبخت، زهرا، خلیفه سلطانی، سیداحمد، حسینی، سیدعلی، مداحی، آزاده و دادهیر، ابوعلی (1397). تدوین مدل استقلال حسابرس. فصلنامه حسابداری مالی، 10(38)، 90- 112.
یوسفی، زهرا (1394). شناسایی و اولویت‌بندی سوگیری‌های رفتاری سرمایه‌گذاران شرکت‌های صنعتی پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. گروه مدیریت. دانشکده علوم انسانی. دانشگاه آزاد اسلامی واحد سمنان.
 
References
Abdorrahimian, M.H., Torabi, T., Sadeghisharif, S.J. & Darabi, R. (2018). Behavioral Decision Making Pattern for Individual Investors In Tehran Stock Exchange. Investment Knowledge, 7(26), 113-130. (in Persian)
Al-Alawi, A. (2017). Holistic approach to the factors affecting individual investor's decision making in the GCC market. Submitted Doctoral Thesis, Plymouth University.
Asadifard, R., Fani, A.A., Azar, A. & Alvani, S.M. (2016). Public Policy Analysis Model in Iran. Journal of Public Administration, 8(2), 255-276. (in Persian)
Baghdadabad, M., Habibi, F. and Halid, N. (2011). A study on small investors’ behavior in choosing stock, case study: Kuala-Lumpur stock market. African Journal of Business Management, 5(27), 11082- 11092.
Baharvand, M.H. (2016). Identifying behavioral orientations affecting the decision of individual shareholders in buying and selling individual shares in Khorramabad Stock Exchange. Master Thesis, Islamic Azad University. (in Persian)
Bahrololoum, M.M., Mobarhan, E. & Fazeli, S. (2020). Identification and Analyzing of Behaviourial Factors Affecting Investors Failure in Irans Stock Market. Journal of Securities Exchange, 13(50), 81-108. (in Persian)
Brook, C., Sangiorgi, I., Hillenbrand, C., & Money, K. (2018). Why are older investors less willing to take financial risks? International Review of Financial Analysis, 56(1), 52-72.
Chandra, A. and Kumar, R. (2011). Determinants of individual investor behaviour: An orthogonal linear transformation approach. Retrieved from: https://www.researchgate.net/publication/50514126.
Chang, C., & Lin, S. (2015). The effects of national culture and behavioral pitfalls on investors' decision-making: Herding behavior in international stock markets. International Review of Economics and Finance, 37, 380-392.
Chavoshi, S.K. & Falatoon Nejad, F. (2017). An Analytical Modeling Of Investments Decision-Making Behavior In Tehran Stock Exchange. Investment Knowledge, 6(23), 105-128.
(in Persian)
 Farzana, W., Rahman, M. I. & Mazumder, M. N. H. (2012). Behavioural Financing: Demographic Factors and Services of Brokerage Houses in Bangladesh. World Journal of Social Sciences, 2(4), 15-33.
Gabbi, G., & Zanotti, G. (2019). Sex & the city. Are financial decisions driven by emotions? Journal of Behavioral and Experimental finance, 21, 50-57.
Gambetti, E., & Giusberti, F. (2019). Personality, decision-making styles and investments. Journal of Behavioral and Experimental Economics, 80, 14-24.
Gandomkar, N. (2016). Investigating the Impact of Behavioral Financial Factors on Investment in Securities. Master Thesis, Islamic Azad University. (in Persian)
Gill, S., Kashif Khurshid, M., Mahmood, S., & Ali, A. (2018). Factors effecting investment decision making behavior: The mediating role of information searches. European Online Journal of Natural and Social Sciences, 7(4), 758-767.
Kahneman, D. & Tversky, A. (1979). Prospect Theory: An Analysis of Decision under Risk. Econometrica, 47(2), 263-291.
Kahneman, D. & Tversky, A. (1982). The psychology of preferences. Scientific American, 70(2), 160-173.
Kvale, S. )1996(. Interviews: An Introduction to qualitative research interviewing. New York, McGraw-Hill.
Lee, S., Switzer, L., & Wang, J. (2019). Risk, culture and investor behavior in small Eurozone countries. Journal of International Financial Markets, Institutions & Money, 60, 89-110.
Lutfi, L. (2010). The relationship between demographic factors & investment decision in Surabaya. Journal of Economics, Business & Accountancy Ventura, 13(3), 213-224.
Mahmood, A., Mahmood, A., & Tabassum, A. (2011). Ethnomedicinal survey of plants from District Sialkot, Pakistan. Journal of Applied Pharmaceutical Science, 2(3), 212-220.
Mashayekhi, B., Mehrani, K., Rahmani, A. & Maddahi, A. (2013). Developing a Model of Audit Quality. Journal of Securities Exchange, 6(23), 103-137. (in Persian)
Mobarhan, E., Fazeli, S., & Mazyaki, A. (2019). The Art of Failing Better in Investment. Tehran: Chalesh Publications. (in Persian)
Nasr, M. A., Khajavi, S., Abbasian, E., & Aghaei, M.A. (2019). Developing a Quality Control Framework for Audit Firms and Oversight Board in Iran Multi-Grounded Theory. Journal of Management Accounting and Auditing Knowledge, 8(30), 149-174.
(in Persian)
Nikbakht, Z., Khalifeh Soltani, S. A., Hoseini, S. A., Maddahi, A., Vedadhir, A. (2018). Compilation of Auditor's Independence Model. Quarterly financial accounting journal. 10 (38), 90-112. (in Persian)
Nofsinger, J., Patterson, F., & Shank, C. (2018). Decision-making, financial risk aversion, and behavioral biases: The role of testosterone and stress. Economics and Human Biology, 29, 1-16.
Obamuyi, T. M. (2013). Determinants of banks’ profitability in a developing economy: evidence from Nigeria. Organizations and markets in emerging economies. European Journal of Business and Management, 4(2), 8.
Olsen, R. (1998). Behavioural finance & its implications for stock price volatility‖. Financial Analysts Journal, 54(2), 10-18.
Parveen, Sh., Satti, Z., Subhan, Q., & Jamil, S. (2020). Exploring market overreaction, investors’ sentiments and investment decisions an emerging stock market. Borsa Istanbul Review, 20(3), 224-235.
Rocciolo, F., Gheno, A., & Brooks, C. (2019). Optimism, volatility and decision-making in stock markets. International Review of Financial Analysis, 66(5), 1-11.
Salem, R. (2019). Examining the investment behavior of Arab women in the stock market. Journal of Behavioral and Experimental Finance, 22, 151-160.
Sha, N, Yousoof, I. (2021). Behavioral Investor Types and Financial Market Players in Oman. Journal of Asian Finance, Economics and Business, 8(1), 285-294.
Seifollahi, R., Kordlouie, H. & Dashti, N. (2015). A comparative survey on behavioral factors on financial assets investment. Investment Knowledge, 4(15), 33-52. (in Persian)
Shahsavan, A. (2016). Comparative study of the effect of behavioral financial theory on the investment volume of individuals (Case study of chemical, automotive and base metals industries in Tehran Stock Exchange. Master Thesis, Islamic Azad University.
(in Persian)
Shakeri, H. (2016).  Investigating the effect of behavioral financial domains on investment risk in Tehran Stock Exchange. Master Thesis, Islamic Azad University. (in Persian)
Sheri anaghiz, S., Hassas yeganeh, Y., Sadidi, M., & Narrei, B. (2017). Sentimental Decision Making of Investors, Corporate Governance and Investment Efficiency. Financial Accounting Journal, 8(32), 1-37. (in Persian)
Somil, N. (2007). Investigating the Factors Affecting the Investment Decision in Residential Development. An Individual Management report presented in part consideration for the degree of MBA (Finance), The University of Nottingham.
Stromback, C., Lind, T., Skagerlund, K., & Vastfjall, D. (2017). Does self-control predict financial behavior and financial well-being? Journal of Behavioral and Experimental Finance, 14, 30-38.
Taylor, S.E. & Brown, J.D. (1988). llusion & Well-being: A Social Psychological Perspective on Mental Health, Psychological Bulletin, 103(2), 193-210.
Tajdidzadeh, R. (2015). Analysis of investors' behavioral biases on their decision to select stocks on the Tehran Stock Exchange. Master Thesis, Islamic Azad University.
(in Persian)
Tolouei, M. (2015). Investigating the effect of Mental accounting on the decisions of investors in the stock market. Master Thesis, Payame Noor University. (in Persian)
Yousefi, Z. (2015). Identifying and prioritizing the behavioral biases of investors of industrial companies listed on the Tehran Stock Exchange. Master Thesis, Islamic Azad University. (in Persian)
تحقیقات مالی
دوره 23، شماره 4
1400
صفحه 625-652

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار