مسئولیت اجتماعی شرکتی در کسب‌وکارهای خانوادگی: با تأکید بر پایداری و رویکردی بیبلیومتریک

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه استراتژی و سیاست‌گذاری کسب‌وکار، دانشکده مدیریت کسب‌وکار، دانشکدگان مدیریت، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری، گروه مدیریت، دانشکدۀ علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.

10.22059/frj.2025.378414.1007617

چکیده

هدف: پایداری در دهۀ اخیر، توجه زیادی را در حوزه‌های مختلف از جمله رسانه‌ها، نهادها، سازمان‌های سیاست‌گذار ملی و بین‌المللی به خود جلب کرده است. همچنین ادبیات مسئولیت اجتماعی، به‌ویژه در شرکت‌های خانوادگی که ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند و آن‌ها را از سایر نهادهای خصوصی متمایز می‌کند، به‌تازگی گسترش سریعی را در رابطه با مفهوم پایداری تجربه کرده است و زمینه‌های پژوهشی متفاوت و جذابی را شکل داده است. این پژوهش در تلاش است تا با تجزیه‌‏وتحلیل بیبلیومتریک پژوهش‌های پیشین مسئولیت اجتماعی شرکتی در کسب‌وکارهای خانوادگی و ادغام آن با پایداری، به یکپارچه‌سازی مطالعات گذشته بپردازد و از این طریق، شکاف اقدام‌های پراکندۀ مسئولیت اجتماعی کسب‌وکارهای خانوادگی در صنایع مختلف را پوشش دهد.
روش: روش این پژوهش، آمیخته و ترکیبی از روش کمی ـ کیفی با رویکردی بیبلیومتریک و طراحی مدلی مبتنی بر چارچوب اِی‌دی‌اُ (پیشایندها، تصمیمات و نتایج) و تی‌سی‌اِم (نظریه، زمینه، روش) است. در این مطالعه برای تحلیل علم‌سنجی، از پایگاه داده اسکوپوس، بزرگ‌ترین پایگاه دادۀ قابل اعتماد و مورد استفادۀ فراوان در پژوهش‌های علم‌سنجی بین سال‌های ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۳ استفاده شد. از میان ۵۹۲ مقاله استخراجی، ۱۲۰ مقاله، پس از غربالگری اولیه، برای تحلیل علم‌سنجی انتخاب و وارد نرم‌افزار وی‌اُاِس ویور شد. در فاز عملیاتی پژوهش، برای حذف مقاله‌های نامرتب، از مدل پیشنهادی آیدن و همکاران (۲۰۱۷)، در چهار مرحله بهره گرفته شد: الف. شناسایی و استخراج مقاله‌های مرتبط؛ ب. غربالگری بر اساس عنوان و چکیدۀ مرتبط با حوزۀ اصلی پژوهش؛ ج. غربالگری مجدد با بررسی مقدمه، نتایج و انتخاب مقاله‌های مرتبط؛ د. ارزیابی و بررسی مقاله‌های غربالگری، بر اساس هدف پژوهش و انتخاب ۳۶ مقالۀ نهایی.
یافته‌ها: یافته‌ها نشان داد که علاقه به مسئولیت اجتماعی شرکتی در شرکت‌های خانوادگی پس از سال ۲۰۱۰ به‌طور چشمگیری گسترش یافته است. مطالعات آغازین ردپایی در پژوهش‌های اروپای غربی و آمریکای شمالی دارد؛ اما اکنون مرکز ثقل مطالعات به‌سمت آسیا و به‌ویژه مطالعات در کشورهایی با اقتصاد نوظهور یا پیشرفته نظیر چین، تغییر جهت داده است. این تحلیل نقش محوری مطالعات کمّی، به‌ویژه با روش‌های تحلیل رگرسیون را برجسته می‌کند و بسیاری از تحقیقات در این زمینه مبتنی بر آن هستند.
نتیجه‌گیری: بر اساس مدل آیدن و همکاران با غربالگری ثانویه، یک مدل محقق‌ساخته از ۳۶ مقالۀ احصا شده، طراحی شد. نتایج نشان داد که سهم بیشتر پیشایندها در زمینه‌های مسئولیت اجتماعی شرکت عبارت‌اند از: توسعۀ پایدار، اهداف توسعۀ پایدار (SDG)، اخلاق و عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی. بسیاری از تصمیم‌ها در زمینه استراتژی‌های شرکتی با جهت‌گیری‌های بلندمدت و در سطح تصمیم‌های هیئت‌مدیره با تمرکز بر روش‌های مدیریت سود، ساختار مالکیت، افشای عملکرد محیطی، کوچک‌سازی، کاهش مشاغل، تنوع جنسیتی و سرمایه‌گذاری است. بررسی این پژوهش‌ها نشان می‌دهد که هدف این مداخله‌ها، افزایش شفافیت در افشای پایداری، تقویت رویکردهای مسئولانه و تنظیم سرمایه‌گذاری در راستای پایداری بوده که یکی از روندهای اصلی سال‌های اخیر است. علاوه‌براین، مطالعۀ کنونی، مشارکت‌های چشمگیری از شرکت‌های خانوادگی در کشورهای آسیایی مانند چین، کره‌جنوبی، روسیه، ترکیه و کشورهای اروپایی مانند لیتوانی، بلغارستان، جمهوری چک، استونی، لتونی، لهستان، اسلواکی، اسلوونی، بلاروس، اوکراین آلبانی، بوسنی و هرزگوین، کوزوو، مولداوی، مونت نگرو، مقدونیه شمالی، صربستان قبرس، یونان، ایتالیا، پرتغال و کشورهای آمریکایی از جمله ایالات متحده آمریکا را برجسته می‌سازد. افزون‌بر موارد یاد شده، در این دسته از مقاله‌ها، نظریه‌هایی مانند نظریۀ ثروت اجتماعی – عاطفی، نظریۀ ذی‌نفعان، نظریۀ نهادی و دیدگاه مبتنی بر منابع، نظریۀ نونهادی، نظریۀ سرپرستی، نظریۀ نمایندگی، نظریۀ سیستم‌های هدف، نظریۀ رفتار برنامه‌ریزی شده و نظریۀ سیگنالینگ، بر مشارکت شرکت‌های خانوادگی در اقدام‌های مسئولیت‌پذیری شرکتی تأکید می‌کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Corporate Social Responsibility in Family Businesses: A Sustainability-Focused Bibliometric Approach

نویسندگان [English]

  • Ata Harandi 1
  • Payvand Mirzaeian Khamseh 2
1 Assistant Prof., Department of Strategy and Business Policy, Faculty of Business Management, College of Management, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Ph.D. Candidate, Department of Management, Faculty of Social Sciences and Economics, Alzahra University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Objective
Sustainability has gained significant attention across various domains in recent decades, including the media, institutions, and national and international policymaking organizations. Concurrently, corporate social responsibility (CSR) literature has experienced rapid expansion, particularly about family businesses—entities distinguished by unique characteristics that differentiate them from other private organizations. This growth has created diverse and compelling research avenues at the intersection of sustainability and CSR. This study employs a bibliometric analysis to examine previous research on CSR in family businesses and its integration with sustainability, aiming to consolidate fragmented studies across industries while addressing gaps in the implementation of dispersed CSR practices among family enterprises.
 
Methods
The research adopts a mixed-methods approach, combining quantitative and qualitative techniques through Bibliometric analysis, utilizing the ADO-TCM framework (Antecedents, Decisions, Outcomes – Theory, Context, Methods). For the scientometric analysis, we extracted data from Scopus (1990–2023), the most comprehensive and reliable database for scientometric research. From an initial pool of 592 identified articles, 120 were selected for preliminary analysis using VOSviewer software. Following Aiden et al.’s (2017) model, we implemented a four-stage screening process: (a) identification and extraction of relevant articles, (b) title and abstract screening, (c) full-text review of introductions and results, and (d) final evaluation based on research objectives, yielding 36 core articles.
 
Results
Results indicate a substantial growth in CSR research focusing on family businesses since 2010. While early studies originated primarily in Western Europe and North America, the current research epicenter has shifted toward Asia, particularly to emerging and advanced economies like China. Quantitative methods dominate the field (accounting for 78% of studies), with regression analysis being particularly prevalent.
 
Conclusion
Our researcher-developed model, based on the secondary screening of the 36 articles, reveals that antecedents primarily concern CSR, sustainable development, SDGs, ethics, and socio-economic-cultural factors. Strategic decisions predominantly involve long-term corporate strategies and board-level decisions focusing on earnings management, ownership structure, environmental disclosure, downsizing, workforce reduction, gender diversity, and investment. These interventions aim to enhance sustainability disclosure transparency, promote responsible approaches, and align investments with sustainability, which represents a key recent trend. The study highlights significant contributions from family businesses across Asian (e.g., China, South Korea, Russia, Turkey), European (e.g., Lithuania, Bulgaria, Czech Republic, Poland), and American (particularly the United States) contexts. The research integrates multiple theoretical perspectives, including Socioemotional Wealth Theory, Stakeholder Theory, Institutional Theory, Resource-Based View, Neo-Institutional Theory, Stewardship Theory, Agency Theory, Goal Systems Theory, Theory of Planned Behavior, and Signaling Theory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Bibliometrics
  • Sustainability
  • Family businesses
  • Corporate Social Responsibility (CSR)
  • VOSviewer

مراجع

حکمت، ‏هانیه و کشاورز میرزامحمدی، فرنوش (1402). ارزیابی سودآوری، مسئولیت اجتماعی و ریسک مالی در صنعت سبدگردانی ایران. تحقیقات مالی، 25(2)، 321-342.
رحمان سرشت، حسین؛ هرندی، عطاءاله (1396). بررسی اثر کنترل راهبردی حاکمیت شرکتی بر راهبری اثربخش شرکت‌های پذیرفته‌‌شده در بورس اوراق بهادار. مدیریت بازرگانی، 9(3)، 485-506.
هرندی، عطاءاله و میرزائیان خمسه، پیوند (1402). مروری نظام‌مند برحاکمیت شرکتی در کسب‏وکارهای خانوادگی. فصلنامه انجمن علوم مدیریت ایران، 18(69)، 105-134.
 
References
Ahsan, M. J. (2024). Unlocking sustainable success: exploring the impact of transformational leadership, organizational culture, and CSR performance on financial performance in the Italian manufacturing sector. Social Responsibility Journal, 20(4), 783-803.
Aria, M. & Cuccurullo, C. (2017). bibliometrix: An R-tool for comprehensive science mapping analysis. Journal of informetrics, 11(4), 959-975.
Bargoni, A., Alon, I. & Ferraris, A. (2023). A systematic review of family business and consumer behaviour. Journal of Business Research, 158(Mar), 113698.
Benites-Lazaro, L. L., Gremaud, P. A. & Benites, L. A. (2018). Business responsibility regarding climate change in Latin America: an empirical analysis from Clean Development Mechanism (CDM) project developers. The Extractive Industries and Society, 5(2), 297-306.
Bretas, V. P. & Alon, I. (2021). Franchising research on emerging markets: Bibliometric and content analyses. Journal of Business Research, 133(Sep), 51-65.
Chapple, W. & Moon, J. (2005). Corporate social responsibility (CSR) in Asia: A seven-country study of CSR web site reporting. Business & society, 44(4), 415-441.
Chen, J. & Liu, L. (2022). Family firms, national culture and corporate social performance: A meta-analysis. Cross Cultural & Strategic Management, 29(2), 379-402.
Citterio, A., Locatelli, R. & Uselli, A. (2024). Mapping Corporate Social Responsibility in Family Firms: A Bibliometric Review across Countries. Sustainability, 16(2), 500-521.
de las Heras-Rosas, C. & Herrera, J. (2020). Family firms and sustainability. A longitudinal analysis. Sustainability, 12(13), 5477.
Derviş, H. (2019). Bibliometric analysis using bibliometrix an R package. Journal of scientometric research, 8(3), 156-160.
Dinh, V. H. & Ho, M. T. (2021). A bibliometric review of research on international student mobilities in Asia with Scopus dataset between 1984 and 2019. Scientometrics, 126(6), 5201-5224.
Ferreira, J. J., Fernandes, C. I., Schiavone, F. & Mahto, R. V. (2021). Sustainability in family business–A bibliometric study and a research agenda. Technological forecasting and social change, 173(Dec), 121077.
Fonseca, L., Carvalho, F. & Santos, G. (2023). Strategic CSR: Framework for Sustainability through Management Systems Standards—Implementing and Disclosing Sustainable Development Goals and Results. Sustainability, 15(15), 11904.
Gallardo-Vázquez, D., Scarpellini, S., Aranda-Usón, A. & Fernández-Bandera, C. (2024). How does the circular economy achieve social change? Assessment in terms of sustainable development goals. Humanities and Social Sciences Communications, 11(1), 1-18.
García-Sánchez, I. M., Cuadrado-Ballesteros, B. & Frias-Aceituno, J. V. (2016). Impact of the institutional macro context on the voluntary disclosure of CSR information. Long Range Planning, 49(1), 15-35.
García-Sánchez, I. M., Martín‐Moreno, J., Khan, S. A. & Hussain, N. (2021). Socio-emotional wealth and corporate responses to environmental hostility: Are family firms more stakeholder oriented? Business Strategy and the Environment, 30(2), 1003-1018.
Gelfand, M. J., Nishii, L. H. & Raver, J. L. (2006). On the nature and importance of cultural tightness-looseness. Journal of applied psychology, 91(6), 1225.
Harandi, A. & MirzaeianKhamseh, P. (2023). A systematic review of corporate governance in family businesses. Iranian journal of management sciences, 18(69), 105-134. (in Persian)
Hawkins, D. T. (1978). Bibliometrics of the online informationretrieval literature. Online Review, 2(4), 345-352.
He, H., Zhang, Y. & Ding, Y. (2022). When Does CSR Fail to Incentive Employees’ Affective Organizational Commitment? Exploring the Moderating Effects Based on the CSR Concerns Model. Sustainability, 14(13), 8115.
Hekmat, H. & Keshavarz mirza mohammadi, F. (2023). The Evaluation of Profitability, Corporate Social Responsibility, and Financial Risk in Asset Management Companies in Iran. Financial Research Journal, 25(2), 321-342. (in Persian)
Iden, J., Methlie, L. B. & Christensen, G. E. (2017). The nature of strategic foresight research: A systematic literature review. Technological Forecasting and Social Change, 116, 87-97.
Jeronen, E. (2013). Sustainability and sustainable development. Encyclopedia of corporate social responsibility, 2370-2378. Springer.
Kabra, A. (2024). Locating the future of ESG in India’s present sustainability framework. Asian Journal of Business Ethics, 1(Jan), 1-37.
Khan, M. A. (2022). ESG disclosure and firm performance: A bibliometric and meta-analysis. Research in International Business and Finance, 61, 101668.
Le Breton-Miller, I. & Miller, D. (2016). Family firms and practices of sustainability: A contingency view. Journal of Family Business Strategy, 7(1), 26-33.
Lim, W. M., Yap, S. F. & Makkar, M. (2021). Home sharing in marketing and tourism at a tipping point: What do we know, how do we know, and where should we be heading? Journal of Business Research, 122(March 2020), 534–566.
Mallon, M. R. & Fainshmidt, S. (2024). Breaking new ground in family business research with neoconfigurational theorizing and analysis. Journal of Family Business Management, 14(2), 266-285.
Mariani, M. M., Al-Sultan, K. & De Massis, A. (2023). Corporate social responsibility in family firms: A systematic literature review. Journal of Small Business Management, 61(3), 1192-1246.
Mukhtar, B., Shad, M. K., Woon, L. F., Haider, M. & Waqas, A. (2023). Integrating ESG disclosure into the relationship between CSR and green organizational culture toward green Innovation. Social Responsibility Journal, 20(2), 288-304.
Mutschke, P., Mayr, P., Schaer, P. & Sure, Y. (2011). Science models as value-added services for scholarly information systems. Scientometrics, 89(1), 349-364.
Nandi, A., Agarwala, N. & Sahu, T. N. (2024). Can Corporate Governance and Sustainability Policies Drive CSR Performance? An Empirical Study. Asia-Pacific Financial Markets, 1(Feb), 1-26.
Padilla-Lozano, C. P. & Collazzo, P. (2021). Corporate social responsibility, green innovation and competitiveness–causality in manufacturing. Competitiveness Review: An International Business Journal, 32(7), 21-39.
Palma, M., Lourenço, I. C. & Branco, M. C. (2022, October). Web-based sustainability reporting by family companies: the role of the richest European families. In Accounting Forum (Vol. 46, No. 4, pp. 344-368). Routledge.
Paul, J. & Benito, G. R. (2018). A review of research on outward foreign direct investment from emerging countries, including China: what do we know, how do we know and where should we be heading? Asia Pacific Business Review, 24(1), 90-115.
Payne, G. T., Brigham, K. H., Broberg, J. C., Moss, T. W. & Short, J. C. (2011). Organizational virtue orientation and family firms. Business ethics quarterly, 21(2), 257-285.
Rahmanseresht, H. & Harandi, A. (2017). Examining the Impact of Corporate Governance Strategic Control on the Effectiveness Governance of Corporation in Stock Market. Journal of Business Management, 9(3), 485-506. (in Persian)
Ramos-Hidalgo, E., Orta-Pérez, M. & Agustí, M. A. (2021). Ethics and social responsibility in family firms. Research domain and future research trends from a bibliometric perspective. Sustainability, 13(24), 14009-14025.
Sangari, N., Khamseh, P. M. & Sana, S. S. (2023). Green concept of neuromarketing based on a systematic review using the bibliometric method. Green Finance, 5(3), 392-430.
Seckin-Halac, D., Erdener-Acar, E. & Zengin-Karaibrahimoglu, Y. (2021). Ownership and corporate social responsibility:” The power of the female touch”. European Management Journal, 39(6), 695-709.
Stasa Ouzký, M. & Machek, O. (2024). Family firm performance: the effects of organizational culture and organizational social capital. Journal of Family Business Management, 14(2), 353-373.
Stock, C., Pütz, L., Schell, S. & Werner, A. (2024). Corporate social responsibility in family firms: Status and future directions of a research field. Journal of Business Ethics, 190(1), 199-259.
Witt, M. A. & Stahl, G. K. (2016). Foundations of responsible leadership: Asian versus Western executive responsibility orientations toward key stakeholders. Journal of Business Ethics, 136(3), 623-638.
Wu, L., Shao, Z., Yang, C., Ding, T. & Zhang, W. (2020). The impact of CSR and financial distress on financial performance-evidence from Chinese listed companies of the manufacturing industry. Sustainability, 12(17), 6799.
Yu, K., Song, Y., Lin, J. & Qu, S. (2025). Evaluating complementaries among urban water, energy, infrastructure, and social Sustainable Development Goals in China. Journal of Environmental Sciences, 149(Mar), 585-597.
Yuan, B. & Cao, X. (2022). Do corporate social responsibility practices contribute to green innovation? The mediating role of green dynamic capability. Technology in Society, 68(Feb), 101868.
تحقیقات مالی
دوره 27، شماره 2
1404
صفحه 375-408

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار