ارزیابی پایداری مالی در شرایط عدم اطمینان اقتصادی در صنعت بانکداری کشور با رویکرد اهمیت ـ عملکرد

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه مالی، واﺣﺪ مراغه، داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﯽ، مراغه، ایران.

2 اﺳﺘﺎدﯾﺎر، ﮔﺮوه اقتصاد، واﺣﺪ مراغه، داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﯽ، مراغه، ایران.

3 دانشیار، ﮔﺮوه حسابداری، واﺣﺪ بناب، داﻧﺸﮕﺎه آزاد اﺳﻼﻣﯽ، بناب، ایران.

10.22059/frj.2025.377710.1007610

چکیده

هدف: نظر به اینکه شرایط کلی حاکم بر اقتصاد دستخوش تغییرات زیادی شده، مسئلۀ‌عدم اطمینان اقتصادی و به‌تبع آن، افزایش ریسک‌های سیستم اقتصادی اهمیت بیشتری پیدا کرده است. به همین دلیل، پژوهشگران و سیاست‌گذاران توجه بسیاری را به پیامدهای مالی ناشی از این تغییرات اقتصادی معطوف کرده‌اند؛ اما هنوز فاصلۀ زیادی برای موازنه در دستیابی به پایداری مالی در شرایط‌عدم اطمینان اقتصادی وجود دارد. بانک‌ها به‌عنوان مهم‌ترین بازیگر بازار پول، در اقتصاد کشور نقش حیاتی ایفا می‌کنند و نظر به اهمیت صنعت بانکداری در شرایط ناپایداری اقتصادی و تأثیرگذاری آن بر اقتصاد و اجتماع، لازم است که مدیران بانکی از آگاهی کافی در خصوص اثرگذاری پایداری مالی بر سودآوری در صنعت بانکداری کشور برخوردار باشند. در این راستا، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی پایداری مالی در شرایط‌عدم اطمینان اقتصادی در صنعت بانکداری کشور انجام شده است.
روش: مطالعۀ حاضر از نظر هدف، کاربردی ـ توسعه‌ای و از منظر روش گردآوری داده‌ها، پیمایشی ـ مقطعی است که با رویکرد آمیختۀ اکتشافی انجام شده است. جامعۀ مشارکت‌کنندگان در بخش کیفی، مدیران و معاونان بانکی بوده است. روش نمونه‌گیری این پژوهش از نوع نظری بوده و با ۱۰ نفر، اشباع نظری حاصل شده است. جامعۀ آماری بخش کمّی نیز، کارشناسان صنعت بانکداری بوده که با فرمول کوکران حجم نمونه ۳۸۴ نفر برآورد شده است. با روش نمونه‌گیری خوشه‌ای ـ تصادفی ساده، حجم نمونه مورد نیاز تأمین شد. برای گردآوری داده‌ها، از مصاحبۀ نیم‌ساختاریافته و پرسش‌نامه استفاده شد. مقوله‌های زیربنایی پایداری مالی با روش داده‌بنیاد شناسایی شد و با استفاده از روش تجزیه‌وتحلیل اهمیت ـ عملکرد (تحلیل شکاف)، وضعیت سازه‌های پژوهش مشخص شد. داده‌های کیفی به‌کمک نرم‌افزار مکس‌کیودا و داده‌های بخش کمّی با استفاده از نرم‌افزار اس‌پی‌اس‌اس تحلیل شدند.
یافته‌ها: براساس مدل پارادایمی پژوهش مشخص شد که عوامل سازمانی، مشتری‌محوری و سیاست‌های مالی، بر پایداری مالی بانک‌ها تأثیر می‌گذارد. مسئولیت اجتماعی بانک زمینه و بستر لازم را ایجاد می‌کند وعدم اطمینان اقتصادی، عامل مداخله‌گری است که در تدوین استراتژی بانکداری پایدار تأثیر می‌گذارد. در پایان استراتژی بانکداری پایدار، به پایداری اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی منجر می‌شود.
نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج پژوهش، شرایط علّی، مشتمل بر عوامل سازمانی، عوامل مشتری‌محوری و سیاست‌های مالی، بر پدیدۀ محوری (پایداری مالی بانکی) تأثیرگذارند. همچنین، شرایط زمینه‌ای (مسئولیت اجتماعی صنعت بانکداری) زمینه و بستر لازم را برای دستیابی به اهداف پایداری مالی فراهم می‌آورد. شرایط زمینه‌ای تأثیر مثبت و شرایط مداخله‌گر (عدم اطمینان اقتصادی) تأثیر منفی بر راهبردها و اقدامات (استراتژی بانکداری پایدار) می‌گذارد. در نهایت، استراتژی بانکداری پایدار، به پیامدهایی نظیر پایداری زیست‌محیطی، پایداری اقتصادی و پایداری اجتماعی منجر می‌شود. با توجه به نتایج مدل استخراج شده، می‌توان پیشنهاد داد که بانک‌ها باید به توسعه استراتژی بانکداری پایدار توجه بیشتری داشته باشند و در کنار آن، برنامه‌هایی برای افزایش مسئولیت اجتماعی خود را اجرا کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Financial Sustainability Assessment under Economic Uncertainty in Iranian Banking Industry: An Importance-Performance Approach

نویسندگان [English]

  • Mir Jabbar Gheiby 1
  • Zohre Khaje Saeed 2
  • Asgar Pak Maram 3
1 PhD Candidate, Department of Financial, Maragheh Branch, Islamic Azad University, Maragheh, Iran.
2 Assistant Prof., Department of Economics, Maragheh Branch, Islamic Azad University, Maragheh, Iran.
3 Associate Prof., Department of Accounting, Bonab Branch, Islamic Azad University, Bonab, Iran.
چکیده [English]

Objective
Given the significant changes in the overall economic conditions, the issue of economic uncertainty, and consequently the increase in risks within the economic system, has become increasingly important in Iran. For this reason, researchers and policymakers have focused on the financial consequences arising from these economic changes. Nevertheless, a gap remains in achieving a balance necessary for financial stability amid economic uncertainty. As the key players in the money market, banks hold a vital role in the country’s economy. Considering the importance of the banking industry in times of economic instability and its impact on the economy and society, it is essential for bank managers to have sufficient awareness about the effects of financial sustainability on profitability in the country's banking industry. In this context, the present research aims to assess financial sustainability under conditions of economic uncertainty in the Iranian banking industry.
 
Methods
The present study is applied-developmental in terms of its objective and, regarding data collection methods, employs a cross-sectional survey using an exploratory mixed-methods approach. The qualitative phase involved bank managers and deputies as participants. The sampling method for this phase was theoretical sampling, achieving theoretical saturation with 10 participants. The statistical population for the quantitative phase consisted of banking industry experts, estimated at 384 individuals based on Cochran's formula. The required sample size was obtained using a simple cluster random sampling method. Data were collected using semi-structured interviews and questionnaires. The underlying categories of financial stability were identified using the grounded theory method, and the status of the research constructs was assessed via importance-performance analysis (gap analysis). Qualitative data analysis was conducted using MAXQDA software, while the quantitative analysis was performed with SPSS.
 
Results
Based on the research paradigm model, it was determined that organizational and customer-oriented factors, along with financial policies, influence the financial stability of banks. The bank’s social responsibility provides the necessary foundation, while economic uncertainty acts as an intervening factor that significantly affects the formulation of a sustainable banking strategy. Ultimately, the sustainable banking strategy leads to economic, social, and environmental sustainability.
 
Conclusion
According to findings, causal conditions, including organizational factors, customer-centric factors, and financial policies, influence the core phenomenon of banking financial sustainability. Additionally, contextual conditions, namely the social responsibility of the banking industry, provide the essential environment and foundation for achieving financial sustainability goals. While contextual conditions have a positive impact, intervening conditions, such as economic uncertainty, negatively influence strategies and actions, particularly the sustainable banking strategy. Ultimately, a sustainable banking strategy leads to outcomes including environmental, economic, and social sustainability. Based on the results of the extracted model, it is suggested that banks should prioritize the development of sustainable banking strategies and concurrently implement programs to enhance their social responsibility.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Economic uncertainty
  • Financial sustainability
  • Banking industry
  • Sustainable banking strategy
  • Social responsibility

مراجع

احمدی، خلیل؛ دمنه، نیلوفر؛ جهاندیده، مهسا (1401). پایداری مالی در شهرداری تهران : وضعیت فعلی، الزامات، راهبردهای اصلاحی. اقتصاد و برنامه‌‌ریزی شهری، 3 (4)، 164-183.
اسماعیلی کیا، غریبه؛ اوشنی، محمد (1401). پایداری مالی شرکت و گزارشگری مالی متقلبانه: نقش کیفیت سازوکارهای راهبری شرکتی. دانش حسابداری، 13(49)، 83-104.
تمیزی، علیرضا (1403). عوامل اقتصادی و بانکی مؤثر بر عملکرد مالی بانک‏‌ها. اقتصاد و بانکداری اسلامی، ۱۳ (۴۶)، 279- ۲۹۹.
حبیبی، آرش؛ سرآبادانی، مونا (1401). آموزش کاربردی SPSS. تهران: نارون.
دارابی، رویا؛ سرایی، سمیرا؛ تقوی، فاطمه (1400). تأثیر عدم اطمینان سیاست اقتصادی با استفاده از معیارهای ریسک مالی و ریسک اقتصادی بر ریسک سقوط سهام. مطالعات حسابداری و حسابرسی، 10(40)، 47-62.
ربیعی، مهناز؛ طاهری، سیده‌ نسیبه؛ صفوی، بیژن؛ زندی، فاطمه (1400). بررسی تأثیر ثبات در صنعت بانکداری بر میزان کارایی سیستم بانکی اقتصاد ایران. راهبرد اقتصادی، 10(39)، 657-726.
رضائی، نادر؛ نوروزی، علیرضا (1398). بررسی نااطمینانی اقتصادی و تصمیمات وام‌‌دهی بانک‌‏ها. دانش سرمایه‌‌گذاری، 8(32)، 315-330.
شاکری، جمیله؛ سیدی‌‌نژاد، بهناز؛ جهان‌تیغ، مجید (1402). بررسی تأثیر عدم اطمینان اقتصادی و ریسک سقوط قیمت سهام با توجه به نقش میانجی سرمایۀ فکری. چشم‌‌انداز حسابداری و مدیریت، 6 (83)، 218-242.
شرفی، غلامرضا؛ فتحی هفشجانی، کیامرث؛ احمدی، فائق (1402). شناسایی عوامل مؤثر بر ریسک تأمین مالی پروژه. تحقیقات مالی، 25(3)، 485-507.
شکرخواه، جواد؛ آسیایی، محمدرضا؛ محمودی، مهدی (1402). رابطه عدم اطمینان اقتصادی و هم‌‌زمانی بازده سهام شرکت‌‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار. بورس اوراق بهادار، 16 (62)، 225-252.
عطائی قراچه، مسعود؛ داودی‌، سیدمحمدرضا؛ هرتمنی، امیر (1402). طراحی و اعتبارسنجی مدل بانکداری پایدار جهت نیل به اهداف اقتصاد مقاومتی، مدیریت تبلیغات و فروش، 4(1)، 109-133.
کریمی، حمیدرضا؛ محمدی، پرستو (1401). الگوی مالی پایدار برای کسب‌‌وکارِ بانک‌‏های اجتماعی. تحقیقات مالی، 24(4)، 480-504.
لکی، احمد؛ جهانی، امیرمسعود (1401). بررسی رابطه عدم اطمینان سیاست اقتصادی و ثبات بانکی. اقتصاد، مدیریت و حسابداری، 13(1)، 24-36.
لونی، سمیه؛ عباسیان، عزت‌اله؛ حاجی، غلامعلی (1400). اثر نااطمینانی سیاست‌‌های اقتصادی بر سرمایه‌‌گذاری شرکتی: شواهدی از شرکت‌‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران. تحقیقات مالی، 23(2)، 249-268.
محمدی‌، محمد؛ کریمی‌دلدار، بهنام (1400). بررسی تأثیر عدم اطمینان اقتصادی و شاخص‌‌های افشاگری مسئولیت اجتماعی بر هم‌‌زمانی قیمت سهام در شرکت‌‌های پذیرفته شده در سازمان بورس اوراق بهادار تهران. رویکردهای پژوهشی نوین در مدیریت و حسابداری، 60، 75-98.
نجفی‌مقدم، علی؛ دارابی، رویا؛ حاجی‌رضا، محمد رضا (1402). تأثیر اقلام تعهدی و جریان نقد آزاد بر پایداری مالی با استفاده از الگوریتم ژنتیک. مطالعات حسابداری و حسابرسی، 12 (47)، 5-24.
همایون، علی؛ رنجبر، محمدحسین؛ احمدی، فائق؛ طالب‌نیا، قدرت الله (1402). اثر افشای داوطلبانه اطلاعات غیر مالی تاریخی و آینده‌نگر بر عملکرد پایداری غیرمالی شرکت‌‌ها. پژوهش‌‌های تجربی حسابداری، 12 (47)، 129-152.
هولستی، ال رادولف (1400). تحلیل محتوا در علوم اجتماعی و انسانی (نادر سالارزاده امیری، مترجم). انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی.
یوسفی قلعه رودخانی، محمدعلی؛ تهرانی، رضا؛ میرلوحی، ‌سیدمجتبی (1400). بررسی تأثیر معیارهای عملکرد مالی بر پایداری مالی بانک‌‏ها در شرایط بحران مالی. پژوهش‌‌های مدیریت ایران، 25 (112)، 1-21.
References
Ahmadi, Kh., Damneh, N. & Jahandideh, M. (2022). Fiscal Sustainability in Tehran municipality: Current Situation and Suggested Reforms. Urban Economics and Planning, 3(4), 164-183. (in Persian)
Alice, J., Hussain, K. N., Alnoor, A., Muhsen, Y. R. & Atiyah, A. G. (2024). Benchmarking Methodology of Banks Based on Financial Sustainability Using CRITIC and RAFSI Techniques. Decision Making: Applications in Management and Engineering, 7(1), 315-341.
Antonopoulou, H., Mamalougou, V. & Theodorakopoulos, L. (2022). The role of economic policy uncertainty in predicting stock return volatility in the banking industry: A big data analysis. Emerging Science Journal, 6(3), 569-577.
Aramonte, S., Schrimpf, A. & Shin, H. S. (2023). Non-bank financial intermediaries and financial stability. Edward Elgar Publishing, 21(3), 147-170.
Ataei Qarache, M., Davoudi, S.M.R. & Hartmani, A. (2023). Design and validation of sustainable banking model to achieve the goals of resistance economy, Advertising and Sales Management, 4(1), 109-133. (in Persian)
Bilgin, M. H., Danisman, G. O., Demir, E. & Tarazi, A. (2021). Economic uncertainty and bank stability: Conventional vs. Islamic banking. Journal of Financial Stability, 56, 100911.
Bolton, P., Svartzman, R., Despres, M., Pereira Da Silva, L. A. & Samama, F. (2021). Central banks, financial stability and policy coordination in the age of climate uncertainty: a three-layered analytical and operational framework. Climate Policy, 21(4), 563-580.
Chittedi, K. R., Yi, S., Raghutla, C. & Fareed, Z. (2023). How economic policy uncertainty and financial development contribute to renewable energy consumption? The importance of economic globalization. Renewable Energy, 202, 1357-1367.
Dai, Z. & Zhou, Z. (2022). Research and Forecast Analysis of Financial Stability for Policy Uncertainty. Computational Intelligence and Neuroscience, 20(2), 145-       169.
Darabi, R., Sarayi, S. & Taqavi, F. (2021). The impact of uncertainty in economic policy using financial risk and economic risk criteria on stock crash risk. Accounting and Auditing Studies, 10(40), 47-62. (in Persian)
Deng, Y. & Li, S. (2024). Do global and local economic policy uncertainties matter for systemic risk in the international banking system. Finance Research Letters, 59, 104752.
Esmaeili Kia, Gh. & Oshani, M. (2022). Corporate Financial Stability and Fraudulent Financial Reporting: The Role of Quality of Corporate Governance Mechanisms. Journal of Accounting Knowledge, 13(49), 83-104. (in Persian)
Glaser, B. G., Strauss, A. L. & Strutzel, E. (2017). The discovery of grounded theory, Strategies for Qualitative Research. Nursing research, 17(4), 364.
Habibi, A. & Sarabadani, M. (2022). Practical SPSS Training. Tehran: Narvan. (in Persian)
Han, X., Hsu, S., Li, J. & An, R. (2023). Economic policy uncertainty, non-financial enterprises' shadow banking activities and stock price crash risk. Emerging Markets Review, 54, 101-113.
Hassan, M. K., Khan, A. & Paltrinieri, A. (2019). Liquidity risk, credit risk and stability in Islamic and conventional banks. Research in International Business and Finance, 48, 17-31.
Hedström, A. P., Uddin, G. S., Rahman, M. L. & Sjö, B. (2024). Systemic risk in the Scandinavian banking sector. International Journal of Finance & Economics, 29(1), 581-608.
Homayoun, A., Ranjbar, M.H., Ahmadi, F. & Taleb Nia, Gh. (2023). The Effect of Voluntary Disclosure of Historical and Prospective Non-Financial Information on the NonFinancial Sustainability Performance of Companies. Empirical Research in Accounting, 12(47), 129-152. (in Persian)
IMF (2009). Iceland: Stand-by Arrangement interim review under the Emergency Financing Mechanism. IMF Country Report No. 09/52. www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2009/cr0952.pdf.
Jeon, B. N., Yao, Y., Chen, M. & Wu, J. (2024). The impact of macroprudential policies on bank risk under economic uncertainty: Evidence from emerging Asian economies. Journal of the Asia Pacific Economy, 29(1), 282-313.
Karimi, H. & Mohammadi, P. (2022). A Sustainable Financial Model for the Social Banking Business. Financial Research Journal, 24(4), 480-504. (in Persian)
Kim, H., Batten, J. A. & Ryu, D. (2020). Financial crisis, bank diversification, and financial stability: OECD countries. International Review of Economics & Finance, 65, 94-104.
Laki, A. & Jahani, A. (2022). Investigating the Relationship between Economic Policy Uncertainty and Banking Stability. Economics, Management, and Accounting, 13(1), 24-36. (in Persian)
Lastra, R. M. (2010). The role of the IMF as a global financial authority. In European Yearbook of International Economic Law 2011 (pp. 121-136). Berlin, Heidelberg: Springer Berlin Heidelberg.
Loni, S., Abbasian, E. & Haji, G. (2021). The Effect of Economic Policy Uncertainty on Corporate Investment: Evidence from Companies Listed on the Tehran Stock Exchange. Financial Research Journal, 23(2), 249-268. (in Persian)
Miller, E., Cross, L. & Lopez. M. (2010). Sampling in qualitative research. FBB research group, 19(3), 249-261.
Mohammadi, M. & Karimi Deldar, B. (2021). Investigating the effect of economic uncertainty and indicators of social responsibility disclosure on stock price synchronization in companies listed on the Tehran Stock Exchange. Journal of New Research Approaches in Management and Accounting, 60, 75-98. (in Persian)
Najafi Moghadam, A., Darabi, R. & Hajireza, M.R. (2023). The Impact of Accruals and Free Cash Flow on Financial Stability Using Genetic Algorithm. Accounting and Auditing Studies, 12(47), 5-24. (in Persian)
Nasersadrabadi, S. M., Ghaffari, F., Mohammadi, T. & Memarnejad, A. (2023). The Effects of Global Financial Crises on the Trade Patterns of Iran and its Partners: Pseudo Poisson MLE Method. Iranian Journal of Economic Research, 28(96), 87-121. doi: 10.22054/ijer.2021.61543.999 (in Persian)
Nouraei, M. & Saeedi, P. (2018). Economic and Political Determinants of IMF Lending in Iran. Scientific Journal of Modern Research Approaches in Management and Accounting, 2(4), 95-105. (in Persian)
Rabiei, M., Taheri, S.N., Safavi, B. & Zandi, F. (2021). Investigating the impact of stability in the banking industry on the efficiency of the banking system in the Iranian economy. Quarterly Journal of Economic Strategy, 10(39), 657-726. (in Persian)
Ranjbar, R., Bastanifar, I. & Heidari, M.R. (2019). Measuring The Resistance Of Islamic Banking System (Case Study: Islamic Republic Of Iran). Economic Strategy, 7(27), 27-67. (in Persian)
Rezaei, N. & Noroozi, A. (2019). Economic policy uncertainty, banks’ lending decisions. Investment Knowledge, 8(32), 315-330. (in Persian)
Shakery, J., Seyedinajad, B. & Jahan-Tigh, M. (2023). Investigating the impact of economic uncertainty and the risk of falling stock prices with regard to the mediating role of intellectual capital. Journal oF Accounting and Management Vision, 6(83), 218-242.
(in Persian)
Sharafi, G., Fathi Hafashjani, K. & Ahmadi, F. (2023). Identification of Factors Affecting Project Financing Risk. Financial Research Journal, 25(3), 485-507. (in Persian)
Shekarkhah, J., Asiaie, M. & Mahmoudi, M. (2023). The Relationship between Economic Uncertainty and Synchronization of Stock Returns in Companies Listed on the Tehran Stock Exchange. Journal of Securities Exchange, 16(62), 225-252. (in Persian)
Strauss, A. L. & Corbin, J. M. (Eds.). (1997). Grounded theory in practice. Sage Publications, Inc.
 Sun, L., Fang, S., Iqbal, S. & Bilal, A. R. (2022). Financial stability role on climate risks, and climate change mitigation: Implications for green economic recovery. Environmental Science and Pollution Research, 13(3), 1-12.
Tailab, M. M. K. (2020). Using importance-performance matrix analysis to evaluate the financial performance of American banks during the financial crisis. Sage Open, 10(1), 2158244020902079.
Tamizi, A. (2024). The effect of economic misery index on banks' financial performance. Islamic Economics and Banking, 13(46), 279-299. (in Persian)
Velychko, L., Khalatur, S., Pavlenko, O., Karamushka, O. & Huba, M. (2023). A model for analyzing the financial stability of banks in the VUCA-world conditions. Banks and Bank Systems, 16(1), 182-194.
Xie, Z., Liu, X., Najam, H., Fu, Q., Abbas, J., Comite, U., ... & Miculescu, A. (2022). Achieving financial sustainability through revenue diversification: A green pathway for financial institutions in Asia. Sustainability, 14(6), 3512.
Yao, Y., Wu, J., Chen, M. & Jeon, B. N. (2020). Economic uncertainty and bank risk: Evidence from emerging economies. Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 68, 101242.
Yousefi Ghaleh Roudkhani, M.A., Tehrani, R. & Mirlouhi, S.M. (2021). Investigating the Impact of Financial performance metrics on Financial Stability of Banks in the Financial Crisis. Management Research in Iran, 25(112), 1-21. (in Persian)
تحقیقات مالی
دوره 27، شماره 3
1404
صفحه 597-631

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار