چارچوب سیاستی برای ارتقای سواد مالی در ایران

نوع مقاله : مقاله علمی پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد، گروه معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران.

چکیده

هدف: در عصر حاضر، سواد مالی یکی از دانش‌ها و مهارت‌های ضروری زندگی شناخته می‌شود؛ به‌طوری که در کشورهای توسعه‌یافتۀ جهان، هر فردی باید از سطح مطلوبی از سواد مالی برخوردار باشد. اهمیت این موضوع تا حدی است که تاکنون بیش از ۶۰ کشور جهان سیاست‌ها و استراتژی‌های ملی‌ای را برای ارتقای سواد مالی طراحی کرده‌اند و برنامه‌های مشخصی را در این راستا در دستور کار خود قرار داده‌اند. کشور ما نیز از این قاعده مستثنا نیست. ارتقای سواد مالی در ایران، به‌خاطر شرایط خاص اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی، اهمیت بسزایی دارد؛ زیرا افزایش آگاهی‌ها، دانش و مهارت‌های مالی در افراد، خطاهای مالی آنان را کاهش می‌دهد، تصمیم‌گیری‌های درست مالی را در آن‌ها تقویت می‌کند، به آنان احساس اعتمادبه‌نفس می‌دهد و در رسیدن به رفاه و امنیت مالی آن‌ها را یاری می‌کند. علاوه‌بر اینها می‌تواند برای بهبود وضعیت کلان اقتصادی و اجتماعی کشور نیز مفید باشد، ثبات اقتصادی جامعه را تضمین کند و افراد جامعه را بیشتر با سیاست‌های اقتصادی و مالی همراه کند. از این‌رو ضروری است که در حوزۀ سیاست‌گذاری‌های عمومی نیز، این موضوع در دستور کار نهادهای بالادستی قرار گیرد و سیاست‌های ارتقای سواد مالی احصا شود و بهترین و مطلوب‌ترین سیاست‌ها در این حوزه مبتنی بر فرهنگ بومی ایرانی ـ اسلامی ما تدوین شود.
روش: پژوهش حاضر که با جمع‌آوری اسناد سیاستی و استراتژی‌های ملی دیگر کشورها و نیز با استفاده از مصاحبۀ نیمه ساختار یافته با استادان، متخصصان و صاحب‌نظران مدیریت مالی، سواد مالی و سیاست‌گذاری اجرا و با شیوۀ تحلیل مضمون کیفی، تحلیل شده است، سعی دارد به این پرسش اصلی پاسخ دهد که چارچوب سیاستی برای ارتقای سواد مالی در ایران چیست؟
یافته‌ها: بر اساس یافته‌های پژوهش، چارچوب سیاستی برای ارتقای سواد مالی در ایران را می‌توان بر اساس چهار حوزۀ اصلی پی‌ریزی کرد که هر یک از این حوزه‌ها، از چند حوزۀ فرعی تشکیل می‌شود. این حوزه‌ها عبارت‌اند از: ۱. پیش‌نیازهای سیاستی (شامل پیش‌نیازهای قانونی، مالی، اجرایی و فرهنگی)؛ ۲. اهداف سیاستی (شامل اهداف آموزشی، اقتصادی و سیاسی ـ اجتماعی)؛ ۳. الزامات سیاستی (شامل الزامات محتوایی، مخاطب‌شناسی، متخصص‌پروری و ارزیابی)؛ ۴. ابزارهای سیاستی (شامل ابزارهای سنتی و کلاسیک، نوین و حمایتی ـ تشویقی). این چارچوب می‌تواند به‌عنوان طرحی جامع برای سیاست‌گذاری در زمینۀ ارتقای سواد مالی در ایران استفاده شود.
نتیجه‌گیری: برنامه‌های ارتقای سواد مالی در هر کشوری باید متناسب با شرایط خاص آن کشور طراحی شود. با توجه به شرایط خاص ایران، چارچوبی را که این پژوهش بر اساس الگوهای بین‌المللی و نظرهای خبرگان داخلی ارائه کرده است، می‌تواند راهنمای مناسبی برای سیاست‌گذاران در تدوین و اجرای سیاست‌های مؤثر بومی در این زمینه باشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Policy Framework for Promoting Financial Literacy in Iran

نویسنده [English]

  • Ahmad Jahangir Feizabadi
MSc., Department of Islamic Studies, Culture and Communication, Imam Sadeq University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Objective
Financial literacy is widely recognized as a crucial life skill, with individuals in developed countries expected to attain a desirable level of financial competence. This significance is reflected in the fact that more than 60 countries have developed national policies and strategies to promote financial literacy, incorporating specific programs into their agendas. Iran is no exception. Enhancing financial literacy is particularly important given the country's distinct economic, social, political, and cultural conditions. Improving individuals' financial awareness, knowledge, and skills reduces financial errors, strengthens sound financial decision-making, boosts confidence, and aids in achieving financial security and well-being. Furthermore, it can contribute to macroeconomic and social improvements, ensure economic stability, and foster greater public alignment with financial and economic policies. Therefore, it is essential to integrate this issue into the agendas of higher-level policymaking institutions and develop policies to promote financial literacy that are tailored to Iran's unique Islamic-Iranian culture.
 
Methods
This study was conducted by collecting policy documents and national strategies from other countries, as well as through semi-structured interviews with experts, specialists, and scholars in financial management, financial literacy, and policymaking. It employs qualitative thematic analysis to explore the main question: What policy framework is needed to promote financial literacy in Iran?
 
 
Results
Research findings reveal that the policy framework for enhancing financial literacy in Iran can be structured around four primary themes, each comprising several subthemes. The domains include: 1. Policy prerequisites: (including legal, financial, executive, and cultural prerequisites); 2. Policy objectives (including educational, economic, and socio-political goals); 3. Policy requirements (including content development, audience analysis, expert cultivation, and evaluation measures); and 4. Policy tools (including traditional, classic, innovative, and supportive-motivational mechanisms). This framework can serve as a blueprint for policymaking in the field of financial literacy enhancement in Iran.
 
Conclusion
Financial literacy enhancement programs in any country must be designed in accordance with the country's unique circumstances. Given Iran's unique context, the proposed framework—grounded in international models and domestic expert insights—may guide policymakers in developing effective, localized policies in this domain.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Policy framework
  • Policy-making
  • Financial literacy
  • Financial policies

مراجع

الوانی، سید مهدی. (۱۳۹۳)‏. تصمیم‌گیری و تعیین خط‌مشی دولتی. تهران: سمت.
‏برزگر، علی‏ (۱۳۷۱)‏. نگاهی بر مفهوم سیاست علمی‏. رهیافت، 2(3)، 27-30.
‏‏‏پیغامی، عادل؛ مرادی باصیری، امین (1395). مقدمه‌ای بر سواد مالی؛ الگویی برای مالی شخصی و خانوادگی. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع).
خواستار، حمزه (۱۳۸۸). ارائه روشی برای محاسبۀ پایایی مرحلۀ کدگذاری در مصاحبه‌های پژوهشی. فصلنامۀ علمی ـ پژوهشی روش‌‌شناسی علوم انسانی، 15(58)، 161-174.
زرنگار، محمدمجتبی (۱۴۰1). طراحی چارچوب مفهومی تدوین آموزش سواد مالی در نظام آموزشی جمهوری اسلامی ایران (پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد). دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران.
سازمان همکاری و توسعۀ اقتصادی (1398). آموزش سواد مالی در اروپا: روندها و پیشرفت‌های اخیر. (محمدرضا سیمیاری، مترجم)، تهران: انتشارات قدیانی.
سیمیاری، محمدرضا (1399). مدیریت مالی شخصی: سبک تخصیص منابع مالی شخصی مبتنی بر بیانات مقام معظم رهبری. تهران: انتشارات دانشگاه جامع امام حسین علیه‌السلام.
سیمیاری، محمدرضا و عامری مقدم، احسان (۱۴۰۳). اصول عالی راهبردهای ملی برای آموزش سواد مالی. تهران: مدیریت پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس و اوراق بهادار.
عاصی، مهرداد؛ چیرانی، ابراهیم و فرحبد، فرزین. (۱۳۹۹)‏. طراحی مدلی جهت تبیین سواد مالی سرمایه‌گذاران خرد بازار سرمایه‏. فصلنامه بورس اوراق بهادار، 13(52)، 269-307.
‏کاظمی، سیدعلی اصغر‏ (۱۳۸۲)‏. مدیریت سیاسی و خط‌مشی دولتی (ویرایش چهارم). تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
نبی پور، مریم (1400). تبیین ابعاد مختلف ارتقای سواد مالی و چند و چون تحقق آن. نشریه بورس، 197 (59)، 28- 43.
 
References
Alvani, S. M. (2014). Public Policy Making. Tehran: SAMT (in Persian)
Anderson, J. (1984). Public Policy Making: An Introduction. Boston: Houghton Mifflin Company.
Aprea, C., Wuttke, E., Breuer, K., Koh, N. K., Davies, P., Greimel-Fuhrmann, B. & Lopus, J. S. (Eds.). (2016). International Handbook of Financial Literacy. Springer.
Asi, M., Chirani, E. & Farahbod, F. (2020). Designing a Model for Explaining the Financial Literacy of Small Investors in the Capital Market. Quarterly Journal of the Stock Exchange, 13(52), 269-307. (in Persian)
Barzegar, A. (1992). A Look at the Concept of Scientific Policy. The Journal of Approach, 2(3), 27-30. (in Persian)
Braun, V. & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2).
Brüggen, E. C., Hogreve, J., Holmlund, M., Kabadayi, S. & Löfgren, M. (2017). Financial well- being: A conceptualization and research agenda. Journal of Business Research, 79, 228– 237.
Cooper, C. R. (2021). Financial literacy and financial education policy issues. Congressional Research Service. https://crsreports.congress.gov
Everhart, R. (2024). Financial freedom: Building wealth and security for a brighter future. QuantumQuill Press.
Faulkner, A. E. (2015). A Systematic Review of Financial Literacy as a Termed Concept: More Questions than Answers. Journal of Business & Finance Librarianship, 20(1-2), 7-26.
Jump$tart Coalition for Personal Financial Literacy. (2015). National standards in K-12 personal finance education (4th ed.). Jump$tart Coalition for Personal Financial Literacy.
Kazemi, S. A. (2003). Political Management and Public Policy (Fourth Edition). Tehran: Islamic Culture Publishing Office. (in Persian)
Khastar, H. (2009). A method for calculating the reliability of the coding phase in research interviews. Methodology of Social Sciences and Humanities Journal, 15(58), 161-174.
(in Persian)
King, N. & Horrocks, C. (2010). Interviews in Qualitative Research. London.
Klapper, L., Lusardi, A. & van Oudheusden, P. (2016). Financial Literacy Around the World: Insights from the Standard & Poor’s Ratings Services Global Financial Literacy Survey. World Bank. Retrieved from http://www.FinLit.MHFI.com.
Miller, G. J. & Yang, K. (Eds.). (2007). Handbook of research methods in public administration (2nd ed.). CRC Press.
Nabi Pour, M. (2021). Explaining Various Aspects of Financial Literacy Enhancement and its Realization. Bourse Journal, 197 (59), 28-43. (in Persian)
National Endowment for Financial Education (NEFE). (2017). Your spending, your savings and your future (A Beginner’s Guide to Financial Readiness). Denver: NEFE.
Nicolini, G. & Cude, B. J. (2022). The Routledge handbook of financial literacy. New York: Routledge.
OECD. (2013). Advancing National Strategies for Financial Education. A Joint Publication by Russia’s G20 Presidency and the OECD.
OECD. (2016). Financial Education in Europe: Trends and Recent Developments. OECD Publishing, Paris.
OECD. (2019). Financial literacy education in Europe: Trends and recent developments. (Mohammad Reza Simiyari, Trans.). Tehran: Ghadir Publishing. (in Persian)
OECD. (2021). A national financial literacy strategy for Austria. OECD Publishing. Retrieved from https://www.oecd.org/daf/fin/financial-education/austria-financial-literacy-strategy.htm.
OECD. (2022). Evaluation of national strategies for financial literacy. Retrieved from https://www.oecd.org/financial/education/evaluation-of-national-strategies-for-financial-literacy.htm.
OECD. (2023). National strategy for financial education for Poland. OECD Publishing. Retrieved from https://www.oecd.org/finance/financial-education/national-strategy-financial-education-poland.htm.
OECD. (2024). Financial literacy in Germany: Supporting financial resilience and well-being. OECD Business and Finance Policy Papers.
OECD. (2024). National financial literacy strategy for Greece. OECD Publishing. Retrieved from https://www.oecd.org/en/publications/national-financial-literacy-strategy-for-greece_f30914d7-en .html
OECD/INFE. (2012). High-level principles on national strategies for financial education. OECD Publishing.
OECD/INFE. (2015). National Strategies for Financial Education: OECD/INFE Policy Handbook. OECD Publishing.
Peighami, A., Moradi Basiri, A. (2016). An Introduction to Financial Literacy: A Model for Personal and Family Finance. Tehran: Imam Sadiq University Press. (in Persian)
Remund, D. L. (2010). Financial literacy explicated: The case for a clearer definition in an increasingly complex economy. Journal of Consumer Affairs, 44(2), 276-295.
Simiari, M. (2020). Personal financial management: A resource allocation style based on the statements of the Supreme Leader. Tehran: Imam Hossein Comprehensive University Press.
Simiyari, M. R. & Ameri Moghaddam, E. (2024). High principles of national strategies for financial literacy education. Tehran: The Securities and Exchange Organization.
(in Persian)
Xu, L.  & Zia, B. (2012). Financial Literacy around the World: An Overview of the Evidence with Practical Suggestions for the Way Forward. USA: The World Bank.
Zarnegar, M. (2022). Designing the conceptual framework for extracting the strategy of financial literacy in the education system of the Islamic Republic of Iran (Master’s thesis). Imam Sadiq University, Tehran. (in Persian)
تحقیقات مالی
دوره 27، شماره 1
1404
صفحه 114-139

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار